hij was nog op de laatste herdenking van het kindertransport van kamp vught naar sobibor. broos, maar zoals altijd goed geluimd. gisteren overleed jules schelvis op 95-jarige leeftijd in zijn woonplaats amstelveen. de stichting sobibor, waarvan hij de oprichter was, heeft dat vanmorgen bekendgemaakt.
jules schelvis was overlevende van het nazi-vernietigingskamp sobibor in polen. vanuit nederland vertrokken in 1943 negentien transporten naar dit kamp. in die transporten - waarin de mensen werden samengepropt in beesten- en goederenwagons - zaten 34.313 mannen, vrouwen en kinderen. achttien van hen - onder wie jules schelvis - overleefden de oorlog.

de foto's bij dit blog heb ik gemaakt bij mijn eigen ontmoetingen met deze bijzondere man. die ontmoetingen lagen in het verlengde van mijn vrijwilligerswerk bij nationaal monument kamp vught. indrukwekkend vond ik vooral zijn verhaal zoals hij dat twee jaar geleden vertelde op de jaarlijkse 'vriendendag' van het vughtse herinneringscentrum. hij had geluk gehad toen hij in sobibor de dans had kunnen ontspringen. maar het was niet alleen geluk. hij had het lot ook weten te sturen.

jules schelvis overleefde zeven nazi-concentratiekampen. op zijn moeder en zuster na is zijn hele familie (en zijn schoonfamilie) in de oorlog omgekomen.

pas op latere leeftijd kon jules schelvis zijn ervaringen te boek stellen. voor die tijd was over kamp sobibor (waarvan de sporen door de duitsers vrijwel waren uitgewist) weinig bekend. schelvis heeft er over geschreven, er onderzoek naar gedaan (wat hem een eredoctoraat van de universiteit van amsterdam opleverde) en hij heeft er in lezingen veel over verteld. vijf jaar geleden was schelvis mede-aanklager in het proces tegen de kampbewaarder john demjanjuk. in een interview met de nos zei hij daar toen onder meer over:

"vanuit mijn humanistische overtuiging vind ik dat er een mogelijkheid moet zijn om niet de straf te ondergaan die hij zou verdienen. ik denk dat hij zelf weet dat hij schuldig is en dat het hem waarschijnlijk elke dag bezighoudt dat hij schuldig is. ik vind het veel belangrijker dat de wereld weet wat er gebeurd is in sobibor."