het is alweer één-en-een-kwart eeuw geleden dat de zaltbommelse kunstenaar ferdinand leenhoff het meer dan manshoge monumentale beeld van jan pieterszoon coen in brons goot en dat het brons geplaatst werd op de roode steen in hartje hoorn. een prominentere plek voor een volksheld is nauwelijks denkbaar.
maar... volksheld? dat beeld is in de loop van de afgelopen decennia wel een tikkeltje gekanteld. als we de zeventiende-eeuwse meneer coen met de kennis van nu beschouwen tegen het licht van de geschiedenis, dient zich al snel een wrang bijsmaakje aan.
meneer coen was natuurlijk schurk (naar hedendaagse maatstaven), maar toen zijn beeld werd geplaatst bij de voormalige executieplaats van het ooit zo welvarende ijsselmeerstadje, was hij nog een voorbeeld voor hollands glorie van weleer. hij was de koopman die als gouverneur van de voc hoorn en holland rijk maakte. en aan het eind van de negentiende eeuw - toen zijn beeld werd geplaatst - had hij een heldenstatus. toen werd nog niet zo nauw gekeken naar het feit dat hij op de indonesische banda-eilanden verantwoordelijk was geweest voor een immense volkerenmoord.
eind jaren zeventig was ik in hoorn verslaggever van het noordhollands dagblad. het was een tijd waarin je door kritische journalistiek nog kon proberen kaalslag in de binnenstad te voorkomen. het was politiek gezien best wel een heftige tijd (felle discussies over nieuw te bouwen wijken, bijvoorbeeld). maar jan pieterszoon coen op de roode steen... daar maakte niemand zich nog druk om. de krant ook niet. maar toen in 2011 het beeld per ongeluk van zijn sokkel werd gestoten, was bij sommigen de maat wel vol. het beeld moest weg, mocht die sokkel niet meer op.
maar het kwam uiteindelijk toch terug.
zaterdag was ik sinds heel lang weer eens in hoorn. op het programma van de club waarmee ik op stap was, stond een stadswandeling. beginpunt: de roode steen. als dan een gids verhaalt van hoorns geschiedenis, realiseer je je hoe schadelijk het is om almaar weer te buigen voor lieden die vinden dat we het verleden moeten verstoppen. stel nou dat indertijd besloten was het beeld van j.p. coen om te smelten? dan was de kapstok om het verhaal aan op te hangen verdwenen.